Malan Wilkinson
> 5.09.2016 – tua 20.10 munud i mewn
‘Ti’n ddigon fel ag yr wyt ti’
http://www.bbc.co.uk/programmes/b07mjphh
>12.08.2016 – tua 21:17 munud i mewn
Grym, Rhethreg Wleidyddol ac Ofn
http://www.bbc.co.uk/programmes/b07mj9yn
>19.08.2016 – tua 27:05 munud i mewn
Fflagiau, Perthyn a Chariad yn Rio
http://www.bbc.co.uk/programmes/b07nckn9
> 26.08.2016 – tua 21:05 munud i mewn
4 pawen fach, un galon fawr a’r ysbryd ddynol
Fi a’r gyfrol newydd sbon!
Dyma gyfrol newydd Gyrru Drwy Storom (Y Lolfa). Cafodd y gyfrol ei lansio yn yr Eisteddfod Genedlaethol eleni.
Yn y fideo isod, dw i’n son fymryn am fy nghyfraniad i’r gyfrol – dyddiadur o’r chwarter blwyddyn a mwy dreuliais i mewn sbyty meddwl. Er bod petha’ wedi gwella cryn dipyn pan mae’n dod i iechyd meddwl, mae na lot o ffordd i fynd eto gyda stigma yn parhau i fodoli!
Dw i’n grediniol y gwnaif petha wella i unigolion os ydyn ni’n rhannu profiadau a siarad yn agored am y sialensiau a ddaw yn sgil anhwylderau.
I brynu copi http://www.ylolfa.com/en/dangos.php?ISBN=9781784611439
Galeri yn cyflwyno Inc 2015 (04.06.2015 – 07.06.2015)
Swyddfa Docynnau Galeri – 01286 685 222
4-diwrnod llawn o weithgareddau’n ymwneud mewn rhyw ffordd neu gilydd â byd newyddiadura, y wasg a’r byd cyhoeddi. Dyma linc i Papur newydd INC 2015
Ymhlith rhai o uchafbwyntiau’r penwythnos eleni:
Gwobr Llyfr y Flwyddyn
04.06.2015
18:30 (Derbyniad) 19:15 (Seremoni)
£10.00 / £8.00
Ymunwch â Llenyddiaeth Cymru ar gyfer uchafbwynt gwobrau llenyddol mwyaf Cymru. Yn dilyn derbyniad gwin a canapés yng nghwmni beirniaid Gwobr 2015 ac awduron y Rhestr Fer, cewch ddarganfod pa lyfrau sydd wedi dod i’r brig yn y categorïau Barddoniaeth, Ffuglen, a Ffeithiol Greadigol, a pha lyfrau sy’n cipio’r teitlau Llyfr y Flwyddyn 2015 yn Gymraeg ac yn Saesneg.
Arddangosfa Cloriau INC
04.06.2015 – 08.06.2015 (Safle Celf Galeri)
Arddangosfa arbennig i ddathlu’r Sîn Roc Gymraeg drwy gloriau albymau’r 40 mlynedd ddiwethaf. Trefnwyd yr arddangosfa gan yr Eisteddfod Genedlaethol yn wreiddiol, gyda Rhys Aneurin yn curadu. Dyma fydd y cyfle olaf i weld yr arddangosfa – a bydd yn Galeri tan ddydd Llun 08.06.15.
Yn dilyn yr agoriad swyddogol, bydd Yws Gwynedd yn perfformio set yn y bar o 21:30 [mynediad am ddim].
INC Dylanwadau: Kate Crockett
14:00 – 15:00 (Stiwdio 2)
£5.00 / £4.00
Mae Dylanwadau’n gyfres newydd gyda Mari Emlyn yn holi personoliaethau o fyd y celfyddydau am y dylanwadau sydd wedi llywio eu gwaith. Bydd “Dylanwadau INC” yn croesawu Kate Crockett; newyddiadurwraig sy’n ymddiddori’n fawr yn y celfyddydau. Mae wedi cyhoeddi tri llyfr, un ar y sîn roc Gymraeg a dau ar Dylan Thomas, gan gynnwys Mwy Na Bardd: Bywyd a Gwaith Dylan Thomas (2014). Bu’n cyflwyno nifer o raglenni teledu a radio, ac ar hyn o bryd mae’n cyflwyno’r Post Cyntaf ar BBC Radio Cymru yn y boreau.
Linc i Inc
10:00 – 16:00 / Bar
06.06.2015
Am ddim
Awydd gyrfa mewn newyddiaduraeth? Cyfle i ‘Hacs’ y dyfodol fod yn newyddiadurwyr am ddiwrnod a hynny dan arweiniad y newyddiadurwr profiadol, Sali Collins. Cewch brofiad o ‘sgwennu, gohebu a chyhoeddi cynnwys yn ystod Gwyl Inc, 2015. Byddwch hefyd yn gwneud cyfweliadau, adolygiadau ac yn adrodd hanes yr wˆ yl gan fynegi barn am amrywiol ddigwyddiadau celfyddydol. Mae angen archebu eich lle drwy dderbynfa Galeri a thalu blaendal (a gaiff ei ad-dalu) o £5. Addas ar gyfer pobl ifanc 18 – 25 oed.
Dal Pen Rheswm
15:00 – 16:00 / Theatr
£8, £6
Dau sydd a’u gyrfaoedd, a’u cyfeillgarwch, yn ymestyn yn ol hanner canrif – cyn hyd yn oed i’r ddau gyd – weithio i gwmniau teledu yng Nghaerdydd yn 60au’r ganrif dd’wetha. Dau awdur, dau ddarlledwr. Gwyn Llewelyn yn cyflwyno rhaglenni fel “Y Dydd”, “Heddiw”, “Hel Straeon” a “Gwyn a’i Fyd”.
David Meredith yn trwytho’i hun yn y celfyddydau cain, yn dod yn gyfaill mynwesol ac awdur cyfrol am y diweddar Syr Kyffin Williams ond ar y ffordd yn cyfarfod hefyd a Bill Clinton, llu o actorion Hollywood yn ogystal a’r Pab. Cyffredin i’r ddau yw eu dawn dweud.
TIC TACS: Huw Llywelyn Davies (Cadeirydd: Nic Parry)
19:30 yn y Theatr
£10, £8, £7
Noson hwyliog yng nghwmni’r cyn sylwebydd chwaraeon Huw Llywelyn Davies. Yn dilyn sefydlu S4C dechreuodd gyflwyno’r newyddion, ac yna i sylwebu ar chwaraeon: golf, snwcer, tenis, ond rygbi’n bennaf hyd at y llynedd. Sylwebodd ar 360 o gemau rhyngwladol y cyfnod, 5 taith gyda’r Llewod
a llawer mwy gyda Chymru a 5 Cwpan Byd. Treuliodd 5 tymor yn sylwebu yn Saesneg i BBC Wales a’r rhwydwaith tan i‘r BBC golli’r hawliau i roi’r gwasanaeth i S4C. Bydd yn cael ei holi gan y sylwebydd chwaraeon Nic Parry yn ein cyfres ar bersonoliaethau’r byd chwaraeon ‘Tic Tacs’. Dyma gyfle unigryw i glywed am hanesion dwys a digri Huw yn ystod ei yrfa lewyrchus fel sylwebydd rygbi.
Yn dilyn y digwyddiad, bydd cerddoriaeth yn y bar gyda Geraint Lövgreen.
Sgwrs: Triptych gyda Judith Roberts a Gwyneth Glyn
14:30 – 15:30 / Stiwdio 1
07.06.2015
£5.00
Mae meddyliau miloedd o gyn – filwyr yn cael eu poenydio gan y pethau hynny a welwyd ac a wnaethpwyd yn enw dyletswydd. Mae colli aelod o’r corff yn weladwy ; nid yw poen meddwl ac felly mae’n cael ei ddiystyru’n hawdd. Ond mae miloedd o gyn – filwyr yn cael eu cystuddio â gofid meddwl o ganlyniad i’w profiad milwrol. Mae llawer yn trio cuddio hynny oherwydd eu bod yn teimlo cywilydd ac, o ganlyniad, mae eu sefyllfa’n gwaethygu. Mae eu teulu yn dioddef ac mae priodasau’n chwalu yn gyffredin. Mae cyfraddau hunanladdiad yn uchel. Yn y sesiwn hon, bydd Judith Roberts a Gwyneth Glyn yn siarad am y daith creadigol rhyfeddol sydd wedi arwain at TRIPTYCH – darn newydd ysgytwol i’r theatr fydd yn dod i Galeri fis Gorffennaf.
Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig
16:00 – 17:00 / Theatr
£8, £6
Cyfle i glywed hanes llunio un o gyfrolau pwysicaf ein cenedl gyda Menna Baines a’r Athro Peredur Lynch, dau o olygyddion Gwyddoniadur Cymru. Byddant yn rhannu straeon am ddeng mlynedd o waith yn ymchwilio a pharatoi’r Gwyddoniadur a gyhoeddwyd yn 2008 gan gofio am eu cydolygyddion, y diweddar Athro John Davies a’r bardd Nigel Jenkins.
Y newyddiadurwr, y bardd a’r llenor Dylan Iorweth fydd yn cadeirio’ r sgwrs.
Dwyn Tysiolaeth / Bearing Witness (Digwyddiad Wales PEN Cymru)
19:30 / Theatr
£10 a £4 i aelodau Wales PEN Cymru
Menna Elfyn, President of WalesPENCymru, talks about the work of PEN, the international organisation which celebrates literature and defends freedom of speech, and introduces: Ben Rawlence, former Human Rights Watch senior researcher on Africa in conversation with Abdiaziz Ibrahim, award-winning Somali journalist and human rights activist and Norbert Mbu-Mputu, journalist, writer and media commentator, who was born in the Congo, became an asylum seeker and now lives in Wales.
Gareth Glyn
Pryd ddechreuodd eich diddordeb mewn cyfansoddi? Unrhyw atgofion cynnar penodol?
Pan oeddwn i’n blentyn, yn clywed cerddoriaeth o ’nghwmpas i drwy’r amser. Roedd fy nhad, y Prifardd T. Glynne Davies, yn denor da , ac wedi ennill mewn eisteddfodau; roedd o hefyd wrth ei fodd yn gwrando ar – a chanu hefo – recordiau o denoriaid mwya Cymru fel David Lloyd a Richie Thomas.
Ar ochor Mam, roedd na nifer o’m modrybedd yn canu’r piano a’r harmoniwm – un ohonyn nhw, dwi’n cofio’n iawn, yn gwneud hynny o sol-ffa – ac, am wn i fel pob plentyn yn gweld piano am y tro cynta, mi esh i ati i geisio gael sŵn allan ohono fo. Roedd na biano yn ei tŷ ni hefyd – efo’r ‘Melodist’ arno fo mewn print euraid – mae’n siŵr bod fy rhieni i wedi ei brynu o gan obeithio cael pianydd yn y teulu – ac ar hwnnw y bum i’n ymarfer fy ngraddfeydd a’n narnau gosod ar ôl dechrau gwersi piano yn wyth oed efo Mrs Dickson yng Nghaerdydd, lle roedden ni’n byw erbyn hynny.
Mae’n rhaid i mi gyfadda, er y pleser o ddysgu canu’r piano, mi oedd gen i ofn Mrs Dickson; i mi roedd hi fel rhywbeth allan o Charles Dickens, efo’i thŷ mawr yn llawn anifeiliaid wedi stwffio ac ati, ei ffordd o siarad: “attend!!” ei ffordd hen-ffasiwn o ddysgu – ergyd rwler ar gefn y llaw, geiriau fel ‘poor’ a ‘weak’ yn lle beirniadaeth adeiladol – a phan symudon ni i’r Wyddgrug, a minnau’n rhyw ddeuddeg oed, mi wrthodais i ail-afael mewn gwersi piano. Trist iawn. Ond diolch i ragluniaeth mai i’r Wyddgrug y symudon ni, achos yr athro cerdd yn Ysgol Maes Garmon oedd y dylanwad cryfa erioed arna i fel cerddor a chyfansoddwr.
Wna i byth anghofio’r rhyfeddod o weld Rhys Jones yn canu’r piano mewn ffordd nad oeddwn i rioed wedi’i weld o’r blaen – yn sicr ddim gan Mrs Dickson – mi benderfynais i yn syth mod i isio ei efelychu o. Mi soniodd wrtha i am feistri’r arddull stride – Fats Waller yn benna – a dyma beth o’m mhres poced i yn mynd ar recordiau gan hwnnw! Mi benderfynais i gymryd Cerddoriaeth fel pwnc, er mai y fi oedd yr unig hogyn mewn môr o genod, ac o fewn chydig amser, dan arweiniad Rhys Jones, roeddwn i wedi cyfansoddi fy narn cynta – “alaw gytbwys un mesur-ar-bymtheg o hyd gyda thrawsgyweiriad i’r llywydd ar ddiwedd y ail gymal”.
Wedyn, efo ragor o addysg, mi ddaeth emyn-dôn: yn llawnder yr amser, dan anogaeth doeth Rhys, daeth caneuon i gôr yr ysgol, a chwechawd i offerynnwyr ifainc Maes Garmon. Mi wnaeth Rhys Jones hyd yn oed gynnwys un gân gen i –“Yn y Beibil Mawr” – mewn rhaglen radio. Nid ‘Yn y Beibil Mawr’ oedd yr enw gwreiddiol – Aled Lloyd Davies oedd yn gyfrifol am y geiriau rheini – roeddwn i wedi cael hyd i gasgliad o ganeuon gan Joseph Parry, a phenderfynu gosod cerddoriaeth fyddai’n fwriadol groes i ysbryd y geiriau. Geiriau gwreiddiol y gân oedd “Y Bachgen yn Marw”!
Ond y rheswm penna dwi’n diolch o’r galon mod i wedi mynd i Ysgol Maes Garmon ydy mai yn fanno y gwnes i gyfarfod ag Eleri. Roedd hi yn yr un dosbarth â mi, ac yn cael gwersi telyn gan Mair Jones o Gerddorfa Ffilharmonig Lerpwl. Dyma Eleri’n deud rhyw ddydd – ‘sgwenna ddarn i mi – a chofia mai dim ond pedwar bys sy gan delynorion ar bob llaw’. Yn dilyn sgwennu’r darn hwnnw, mi gyfansoddais i un ar bob o bennau blwydd Eleri am gyfnod – Nosgan, Cân Wrth Ymadael, Dawns Wyllt, Triban…. ac mi enillodd Triban yng nghystadleuaeth gyfansoddi Gŵyl Gerdd Menai yn 1978. Rhan o’r wobr oedd cael cyfansoddi’r darn cerddorfaol Porthaethwy i Gerddorfa Gymreig y BBC, a’r perfformiad hwnnw, a darllediad ar Radio 3, nath fy narbwyllo i bod cyfansoddi’n medru bod yn yrfa.
Beth sydd gennych chi ar y gweill ar hyn o bryd?
Newydd orffen darn sylweddol o’r enw ‘Gododdin’ ar gyfer Gŵyl Gerdd Ryngwladol Gogledd Cymru, Llanelwy – darn i Gerddorfa Genedlaethol Gymreig y BBC wedi’i ysbrydoli gan y gerdd enwog o’r 6ed ganrif sy’n sôn am frwydr Catraeth. Mae’n addas ym mlwyddyn canmlwyddiant y Rhyfel Mawr – cyflafan arall lle y bu i gannoedd o filoedd o filwyr dan orchymyn roi eu bywydau tra’n wynebu gelyn grymus.
Ond ers y llynedd dwi wedi bod yn gweithio ar opera yn Gymraeg – addasiad Mererid Hopwodd o nofel Islwyn Ffowc Elis Wythnos yng Nghymru Fydd, gaiff ei berfformiad cynta y flwyddyn nesa yng nghanolfan gerdd newydd Pontio ym Mangor. Mi fydd yn gwireddu breuddwyd yr ydw i wedi ei choleddu ers blynyddoedd.
Ar y gweill hefyd mae opera arall ar gyfer Prifwyl 2015 ar hanes Blodeuwedd, a darn i gitarau clasurol yn nodi can mlynedd a hanner ers glaniad y Mimosa yn cludo’r sawl wnaeth sefydlu’r Wladfa ym Mhatagonia.
A chant a mil o bethau eraill – dwi’n rhy brysur o’r hanner y dyddiau yma, mae’n rhaid cyfadda.
Unrhyw gyngor i gyfansoddwyr ifanc sy’n ceisio datblygu gyrfa ym maes cyfansoddi?
Y dyddiau yma mae’n syniad da i ddilyn y cyrsiau cywir mewn prifysgol er mwyn cael eich troed yn y drws, ond pa ffordd bynnag dach chi’n ddewis, mae’n rhaid cael y dalent a’r weledigaeth i ddechrau, ac yna meithrin y grefft ei hun – gwybod sut i drin lleisiau ac offerynnau yn unigol a chyda’i gilydd, a chael cymaint o brofiad ag y bo modd o glywed eich cerddoriaeth – cyfansoddwch ar gyfer eich cyfeillion a gofynnwch iddyn nhw berfformio’ch gwaith ichi. Ac os mai recorder, organ geg a thrombôn mae’ch cyfeillion chi’n medru’u chwarae, wel sgwennwch ddarn i’r cyfuniad hwnnw! Hefyd – cystadleuwch gymaint ag y medrwch chi – eisteddfodau wrth reswm, ond hefyd chwiliwch ar y We am y cystadleuthau cyfansoddi dirifedi sy ar gael. Mae’r mwyafrif ohonyn nhw’n cynnwys perfformiad fel rhan o’r wobr. Amhrisiadwy.
Oes unrhyw gyfansoddwr arall wedi eich ysbrydoli ar draws y blynyddoedd? Os oes, pwy a pham?
Britten, Copland, Strafinsci, Honegger – i gyd yn gyfansoddwyr o’r ugeinfed ganrif oedd wedi medru cadw at eu hegwyddorion cerddorol yn lle dilyn y ffasiwn avant-garde.
Oes na ddigon o gomisiynu gwaith newydd cerddorol yn digwydd yng Nghymru ar hyn o bryd?
Fedra i ddim siarad ag awdurdod am hyn, gan nad ydw i’n gwybod faint o gomisiynu sydd yn digwydd, ond mi wn i bod Tŷ Cerdd yng Nghaerdydd yn gwneud gwaith da yn y maes yma, fel ag y mae nifer o gorau a cherddorfeydd amatur neu led-broffesiynol.
Gobeithion ar gyfer y dyfodol?
Dim ond bod yr awydd a’r awen (os mai dyna ydy o) yn para, a bod pobol yn dal i ofyn i mi gyfansoddi! Ac mae perfformiadau ar ôl y cynta o hyd yn bwysig – maen nhw’n dangos bod rhywun yn gweld rhyw werth yn y darnau ac yn teimlo bod angen rhoi gwyntylliad arall iddyn nhw.
Homoffobia yng Nghymru …
“Dwi’n meddwl fod llai o homoffobia yn y Gymru Gymraeg nag a fu. Wrth gwrs bu enghreifftiau o oddefgarwch yn y gorffennol hefyd. Meddyliwch am Prosser Rhys yn ennill Coron yr Eisteddfod Genedlaethol yn 1924 am gerdd am brofiadau hoyw. Cafodd Freud hyd yn oed clywed am yr hanes! Mae’n bwysig inni beidio gorsymleiddio agweddau cymdeithasol unrhyw gymdeithas, neu unrhyw gyfnod, at ddynion a merched hoyw. Ond yn gyffredinol baswn i’n dweud fod y sefyllfa yn fwy goleuedig erbyn hyn. Mae’n debyg er hynny fod agweddau homoffobaidd yn bodoli ar lawr gwlad, bron fel rhyw fath o isddiwylliant. Am y rheswm yna ro’n i’n arbennig o falch o weld fod Stonewall yn ymgyrchu yn erbyn iaith homoffobaidd mewn ysgolion uwchradd.”
– Seimon Brooks
Diolch i Elan o’r band Plu am ateb y cwestiynnau isod.
Mae’n bosib mynd a gwerin i unryw gyfeiriad a’i gyfuno gyda phob math o genres eraill. Ond os dwi’n siarad nid o safbwynt aelod o Plu ond o safbwynt gwrandawr radio/ gwyliwr teledu/ person sy’n cymryd diddordeb mewn diwylliant Cymraeg/ Cymreig, dwi’n meddwl fod yr HOLL werin sydd o gwmpas ar y funud yn eithaf undonnog. Ond dwi’n credu mai ‘phase’ ydi hyn, mi fydd y rhôd yn troi maes o law gobeithio, a dwi’n edrych ymlaen i weld ‘Wythnos seicadelia’ ar s4c a sesiynnau unnos gan gyfansoddwyr chillout ar C2.
Un o’r rhesymau y dechreuais i’r blog yma yn y lle cyntaf oedd i nodi cyfraniad unigolion arbennig a chofio pethau o werth diwylliannol. Yn ddiweddar, gwyliais raglen ddogfen Gerallt Lloyd Owen am yr eil dro. Rhaglen ddirdynnol a gonest, yn bortread iasol o arwr cenedl. Roedd rhaid i mi fynd ati i ‘sgrifennu rhywbeth am y rhaglen. Roedd gweld ‘Expires in 25 days’ ar dudalen Clic yn ddigon i godi arswyd arnai. Dyma fy ymdrech felly i nodi rhai sylwadau gan Gerallt a greodd argraff arnai.
‘Os na wyddon ni o ble ‘da ni’n dod, wyddon ni ddim pwy ydan ni nag i ble ‘da ni’n mynd…
‘Does arna i ddim ofn marw fel y cyfryw – y marw corfforol. Marw yn fy mhen ydy fy arswyd mawr i, hynny ydy, colli ‘nghof. Nid fy nghof fy hun yn unig sydd gen i, ond mae gen i hefyd gof fy nghenedl drwy ei phriod iaith sef y Gymraeg…
‘Dydw i ddim yn eisteddfodwr brwd. ‘Dw i ddim na fu mi erioed yn hoff o grwydro’r maes a gweld hwn a’r llall a siarad a’r math yna o beth…ond y pwynt ydy, mae’r ‘steddfod yn bwysig iawn i ni fel cenedl achos mae hi’n un o’r ychydig arwyddion o’n sofraniaeth ddiwylliannol ni – y collson ni sofraniaeth wleidyddol yn 1282 ac felly dyna pam mae’r eisteddfod yn bwysig i mi.
‘Dydio’n beth od, hyd yn oed o dristwch weithia, mae na rywbeth braf…
‘…Faswn i ddim yn dymuno cael fy nghofio fel hen ddyn bach piwis, blin ar ddiwedd fy oes, ond mi ydw i yn hen ddyn bach blin.
‘Dydw i erioed wedi meddwl amdanaf fy hun fel rhywun sydd yn cyflawni swyddogaeth arbennig. Deud yr hyn oedd yn agos at fy nghalon i nes i. Ond, mae na un peth y medra i falle ymffrostio ynddo fo, fedr neb gyfieithu Gerallt Lloyd Owen.’
Pryd ddechreuodd dy ddiddordeb di mewn cerddoriaeth?
Mae’n siwr mai tua 9-10 oed oeddwn i (tua canol y 1960au) pan ges i a fy chwaer a ’mrawd dri o senglau’r Beatles a gramoffôn gen Nain i Nadolig. Dyna hi wedyn, mi fyddwn i’n gwario fy mhres poced ar senglau – Beatles, Animals, Amen Corner… Dwi’n cofio’n iawn mai chwe swllt ac wyth ceiniog (tua 30c) oedd pris sengl. Ges i gitâr blastic Beatles wedyn a gwneud “grwp” efo mrawd chwech oed! Sgwennais gân 4 cord o’r enw “You’ll be sorry some day” – ein hit mwya (wel, ein hunig gân, o bosib). A dwi’n ei chofio hi hyd heddiw!!
Sut sin gerddorol sydd yng Nghymru ar hyn o bryd yn dy farn di?
Mae’na artistiaid ofnadwy o dalentog yn gwneud pob math o gerddoriaeth yn Gymraeg erbyn hyn – dwi’n rhyfeddu ac yn gwirioni ar artistiaid ifanc mor amrywiol â Gareth Bonello, Yr Ods, Mr Phormula, Georgia Ruth … ac ymlaen ac ymlaen, mae ’na gymaint o dalent ar gael.
Y trueni ydi nad oes cynulleidfa deilwng iddyn nhw, mae fel petai’n well gen lawer o bobl lyncu be mae’r cyfryngau’n ei roi iddyn nhw (Britain’s Got Talent ac ati) yn hytrach na mynd allan i weld rhywun gwirioneddol ddawnus a chreadigol yn canu mewn neuadd neu glwb ar eu stepan drws.
Wyt ti’n edmygu unrhyw gerddor arall cyfoes yng Nghymru heddiw?
Dwi wedi enwi rhai o’r rhai ifanc dwi’n eu hedmygu yn yr ateb uchod – wedyn mae ’na hen stejars fel Geraint Jarman, Endaf Emlyn a Meic Stevens. Dyna’r recordiau Cymraeg cynta brynais i – roedd ‘Hiraeth’ gan Endaf Emlyn yn LP hollol arloesol yn ei ddydd, pan oeddwn i yn nosbarth 6 yn yr ysgol yn y Drenewydd; dyma stwff Cymraeg roedd fy ffrindiau di-Gymraeg yn gallu ei werthfawrogi.
Wedyn dwi’n edmygu rhywun fel Rhys Mwyn am symud pethau ymlaen a chynnal gigs bach mewn tafarnau fel yr Albert yn Gaernarfon, a mynd â’r Gymraeg i wledydd eraill a phrofi nad oedd raid canu yn Saesneg. A wnes i wastad hoffi Y Cyrff am eu hagwedd a’u cerddoriaeth ddigyfaddawd.
Beth wyt ti’n fwynhau fwyaf am ganu a chyfansoddi?
Be dwi’n dal i fwynhau fwyaf ydi mynd i lefydd gwahanol o gwmpas Cymru a chwrdd â phobl wahanol a pherfformio iddyn nhw! Dwi’n deud o hyd mod i’n teimlo mor lwcus i fedru gwneud hyn fel hobi yn fwy na dim. Cyfieithydd ydwi wrth fy ngwaith bob dydd, yn gweithio o gartre.
Oes gen ti gyngor i gerddorion ifanc sy’n ceisio datblygu gyrfa ym maes cerddoriaeth?
Dim byd wir, dim ond bod yn driw ichi’ch hun a gwneud be ydach chi isio’i neud, nid be sy’n digwydd bod yn trendi neu’n cwl ar y pryd. Ond cyngor gan amatur ydi hyn, dwi erioed wedi meddwl am drio gwneud gyrfa mewn cerddoriaeth. Dwi ddim yn meddwl y byswn i’n mwynhau’r pwysau.
Gobeithion cerddorol ar gyfer y dyfodol?
Mae gen i lawer o ganeuon y byswn i yn hoffi eu rhoi ar albwm rywbryd, ond dwi ddim yn dda iawn ar y busnes recordio ’ma. Does yna ddim ffordd ddi-boen o’i wneud o, hyd y gwela i. Felly mond gobeithio cadw fy iechyd er mwyn dal ati i gigio!
Soundcloud –
Twitter – https://twitter.com/ddim_yn_sant
Iselder – Chwalu’r tawelwch byddarol
Cyhoeddwyd Mai 13, 2014 gan Malan Wilkinson. Dim sylw GOLWG360
Tagiau: Iselder: Un Cam ar y Tro, Malan Wilkinson, S4/C
Malan Wilkinson
Malan Wilkinson sy’n rhannu ei phrofiad am iselder…
Dydd Iau, i gyd-fynd ag wythnos Iechyd Meddwl S4C fe fydda i’n cyfrannu at raglen Iselder: Un Cam ar y Tro.
Roedd siarad ar y rhaglen yn gyfle i mi geisio chwalu stigma a rhannu fy mhrofiad. Bwgan hyll yw iselder. Mae’n effeithio un ym mhob pedwar o’r boblogaeth. Ac eto, mae yna ddirgelwch mawr amdano a’i effeithiau ar fywydau unigolion. Mae’r tawelwch sy’n amgylchynu iechyd meddwl yn dawelwch byddarol.
Fis Medi diwethaf, fe wnes i ddioddef episod dwys o iselder. Fe wyddwn i wrth fynd i’r gwaith un bore ddechrau Hydref bod rhaid i mi weld meddyg y diwrnod hwnnw neu golli’r frwydr i oroesi fyddwn i.
Y diwrnod hwnnw, yn dilyn sgwrs gyda fy therapydd gwybyddol yn y feddygfa leol, fe ges i’r gwely olaf yn uned iechyd meddwl Hergest, Ysbyty Gwynedd, Bangor. Roeddwn i yno yn derbyn gofal dwys am dri mis gan staff oedd yn ceisio f’atal rhag terfynu fy mywyd fy hun. Peth erchyll yw iselder pan fo’i grafangau yn gafael.
Deimlais i erioed ofn fel teimlais i’r noson gyntaf honno yn Hergest pan oeddwn i’n eistedd ar wely fy ystafell sengl. Roedd gen i lwyth o gwestiynau a dim atebion. Be’ oeddwn i’n dda yno? Pwy oedd fy nghyd-gleifion? Pa mor hir fyddwn i yno? Oedd y bennod hon yn nodi dechrau’r diwedd i mi ynteu ddechrau’r broses wella?
‘Brwydr’
Roedd fy nghyfnod i yn Hergest yn gyfnod tu hwnt o anodd. Roedd yr awydd dwys oedd gen i derfynu fy mywyd fy hun yn gwneud pob diwrnod yn frwydr heb ei hail. Roeddwn i hefyd yn wynebu heriau ar ôl torri lawr yn emosiynol a seicolegol. Roeddwn i wedi dod i gredu pethau ddigon rhyfedd, fel bod sebon yr uned yn adweithio gyda meddyginiaethau gwahanol gleifion i gadw rhai yn gaeth i’r uned am gyfnodau hirach. Roedd meddyliau cyffredin wedi colli eu siâp a’r cyfan yn fy ngorfodi i gwffio brwydrau dyddiol dwys.
Fe dreuliais i dri mis gyda chleifion oedd yn dioddef pob math o anhwylderau meddyliol fel anhwylder meddwl y ddau begwn, iselder a Schizophrenia. Roeddwn i’n gweld yr unig seicolegydd Cymraeg i oedolion yng Ngogledd Cymru ac yn gweithio gyda seiciatrydd hefyd.
Chwalu’r stigma
Un o’r sialensiau mwyaf am anhwylderau meddyliol yw eu bod yn gallu effeithio ar fywydau cleifion am gyfnodau eithaf hir. Gall effeithio ar allu person i fyw bywyd cyffredin a gweithio. Roedd ambell glaf yn gleifion tymhorol oedd yn derbyn gofal am episodau o anhwylderau oedd yn eu heffeithio yn eithaf cyson. Roedd cleifion eraill, fel fi, yn newydd i’r system a heb brofiad blaenorol o iselder. Ond, sut oedd mynd ati i geisio dechrau chwalu’r stigma ynghylch iechyd meddwl?
Fe ddechreuais i geisio chwalu’r tawelwch drwy drydar pytiau achlysurol am fy mhrofiad yn yr uned a’r hyn yr oeddwn i yn ei wneud yn ddyddiol. Roedd yr ymateb a’r gefnogaeth gan y cyhoedd yn anhygoel. Cefais lawer un yn gyrru negeseuon o gefnogaeth ataf ac yn son ei bod yn braf darllen yn agored am brofiadau iechyd meddwl. Cefais negeseuon gan unigolion oedd wedi dioddef eu hunain hefyd, ond oedd wedi methu siarad am y peth yn agored. Roedd derbyn y fath ymateb ar gyfnod mor dywyll yn fy mywyd yn hynod galonnog.
Drwy gydol fy amser yn uned Hergest dysgais mor bwysig oedd siarad a rhannu straeon, nid yn unig drwy drydar – ond siarad gyda ffrindiau, teulu, cyd-gleifion a staff hefyd. Mae gan bobl a’u geiriau allu arbennig, i godi pobl eraill pan fo’r tywyllwch mawr yn eu trechu. Ond i hynny ddigwydd, mae’n rhaid i unigolion fod yn agored. Yn barod i siarad. Mae siarad yn codi ymwybyddiaeth am iechyd meddwl mewn ffordd sydd nid yn unig yn llesol i gymdeithas ond i fywydau unigolion.
Braf gweld S4C yr wythnos hon yn mynd ati i chwalu’r tawelwch byddarol hwnnw.
Bydd Iselder: Un Cam ar y Tro yn cael ei darlledu nos Iau am 9.30yh ar S4C.
Hawlfraint: Ochr 1
Diolch i Rhys Dafis (Y Banditos) am adael i ni wybod mwy am yr hyn sydd ganddynt ar y gweill yn y misoedd nesaf.
Fi’n hoff iawn o gerddoriaeth 70au/80au fel Meic Stevens, Edward H, Ail Symudiad a Geraint Jarman, a stwff fel Cowbois, Candelas, Yr Ods, Plu, a Sen Segur-mae cymaint o artistiaid da o gwmpas allen i byth enwi nhw i gyd.Yn ddiweddar fi wedi bod yn gwrando mwy ar fandie fel Datblygu, Ffa Coffi a Y Cyrff.
Mae’n ddewis anodd! Ond fi’n credu bydde rhaid i fi ddweud Meic Stevens-mae’n gallu cyfleu pob emosiwn drwy ei eiriau mewn ffordd sy’n aml yn dorcalonnus, ac mae ganddo lais gwych.
Cyfrwng yw’r iaith, nid genre.
Y Llwyfan 